Big city

Van het zuiden naar het noorden. Van 'de vriendelijke zuiderlingen' naar 'de stugge noordelingen', volgens onze vulkaangids René uit Pucón ('...en ik ben een zuiderling, he', voegde ie daar nog aan toe). De fictieve grens tussen die twee delen van het land is de as Santiago de Chile-Valparaíso. We zijn er 8 dagen, twee keer vier. Beide steden zitten propvol straatleven, muurschilderingen, eettentjes, muziek. Toch is een groter contrast dan tussen deze twee grootste steden van het land haast niet denkbaar.

Santiago-Valparaíso.

Bijna 8 miljoen inwoners versus 300.000.

Moderne zaken- en bestuursstad versus rafelige havenstad met roemrucht verleden.

Landinwaarts gelegen in de vlakte tussen kust en Andes versus gebouwd op 20 cerros (heuvels), samen een amfitheater vormend die om de haven krult.

Wolkenkrabbers van glas en staal tegenover bontgekleurde woningen op de steile hellingen van de cerros. 

Straten vol verkeersopstoppingen tegenover antieke ascencors (kabeltreintjes), die je nog altijd van beneden naar boven helpen (en andersom).

Grotestadsgehaastheid versus bohemienachtige relaxtheid.

Zinderende hitte vermengd met smog tegenover zwoel zomerweer vermengd met verfrissende zeewind.

We genieten van allebei. 

In Santiago brengt taxichauffeur Carlos ons van het busstation naar onze kamer. 'Walk the line' van Johnny Cash op de autoradio. We zingen mee, Carlos vraagt of wij ook zo van country houden. Onderweg vertelt hij van alles over de gebouwen die we passeren. Op de Alameda (de beroemdste boulevard van de stad) rijden we langs La Moneda, het presidentiële paleis. De foto's en tv-beelden van het Chileense nine/eleven (11 september 1973, de beschieting van het paleis, de dood van Salvador Allende en het begin van de dictatuur) wisselen zich in ons hoofd af met de aanblik van het stralend witte gebouw van vandaag. Nu al indrukwekkend.

We logeren in de dromerige oude woning van kunstenaar Cristián Velasco. Het huis hangt vol werk van hem en anderen. Carolina, een Jane Birkinachtige veertiger, zorgt op een ontspannen manier voor huis en gasten. Elke ochtend maakt ze een ontbijt van fruit en toast, we mijmeren wat over reizen in het algemeen en leven in het bijzonder, en dan vertrekt ze weer, tot de volgende ochtend. We krijgen een band met haar en met Jacq, de andere gast, die door Carolina zachtmoedig 'Paquito' wordt genoemd. Jacq is een Fransman uit de Mercantour, die vorig jaar, tijdens een fietsvakantie van 7 maanden, zijn hart aan Chili heeft verloren. Hij wordt deze zomer 70.

Santiago is anders dan de Chileense steden die we tot nu toe hebben gezien. Ze zijn vrijwel allemaal gebouwd rond een kleiner of groter centraal vierkant plein (die allemaal 'Plaza de Armas' heten), en waaromheen de gebouwen van het stadsbestuur, justitie, de kerk en het grootkapitaal keurig in het gelid staan opgesteld. Daarvandaan waaieren de straten in rechte lijnen uit, zo blokken vormend die 'cuadros' heten. De stadsplattegronden laten zich kennen als de bladzijden in een rekenschrift.

Ook in Santiago is het Plaza de Armas het hart van de stad. Net als elders is het plein ingericht als een park: vol bomen, planten, zitbanken, marmeren standbeelden, een fontein. Er staan ijsverkopers, muzikanten, jongleurs, zelfs de straatfotograaf met klassieke houten camera en kermispaard is aanwezig. Op allerlei tijdstippen van de dag zijn er mensen te  vinden die flaneren, elkaar ontmoeten, een spelletje schaak spelen of pootjebaden in de fontein. Stel je toch eens voor dat we dat met onze pleinen in Nederland zouden doen! De Grote Markt in Haarlem, de Dam in Amsterdam: parkpleinen!

Maar het rechtlijnige van de andere steden is in Santiago veel minder voelbaar. De stad lijkt een samenvoeging van een aantal verschillende stadjes met elk hun eigen karakter. In de loop van de dagen zien we een dwarsdoorsnede van de stad. We slapen in Bellavista, de kunstenaarswijk van Santiago. Lage huizen met tuintjes, veel groen, prachtige muurschilderingen, kleine buurtwinkels, cafeetjes en muziek op straat. Hip en populair, maar nog steeds gemoedelijk. 

We gaan op de bici verde (een groene huurfiets) door de wijken Brasil en Yungan: wat slaperige woonwijken met prachtige oude huizen, vergane glorie en een geschiedenis die in pastelkleurige kalksnippers van de muren afbladdert. Bij Peluquería Francesca, een voormalige kapsalon in een enorm eind-19e-eeuws pand, lijkt de tijd stil te hebben gestaan. De upperclass in Santiago spiegelde zich toen aan de elite in Parijs, en dat zie je in alles: in de meubels, gordijnen, gebruiksvoorwerpen, kunst aan de muur. Je kan je er nog steeds laten knippen, maar wij nemen er een tabla (een houten plank vol lekkere happen), en vergapen ons aan de Chileense fin de siècle-stijl van rond 1900.

We fietsen als kamikazepiloten over de recent aangelegde fietspaden door het oude centrum, zien koloniale paleizen en bezoeken het Museo Precolombino, over de mensen die Chili bevolkten voor de Europeanen daar de geschiedenis even kwamen veranderen. We zien mummies ouder dan die van de Egyptenaren, vazen, bekers, beelden met intense beeldende kracht en religieuze voorwerpen die getuigen van een levendige en vitale samenleving. We realiseren ons eens te meer hoe enorm de botsing tussen de inheemse en de Europese culturen moet zijn geweest.

We gaan met de metro naar Providencia, het La Défense van Santiago, en drinken onze eerste pisco, de nationale cocktail, in Lastarria, de vrolijke studentenwijk met theater op straat en een openbaar park waarin de stedelingen luieren, slenteren en verliefd zijn. En waar comfortabele hokken met strozakken voor de vele straathonden zijn geplaatst. Gratis toegankelijk en erg gewild als het kouder wordt.

We beklimmen de cerro Sta Lucia, een rots midden in de stad, begin 20ste eeuw door het stadsbestuur ingericht als neoclassistische wandeloase. Op de top hebben we een geweldig uitzicht over Santiago en de Andes.

In de wijk Italia, waar de enorme inpandige meubelwerkplaatsen van meer dan 150 jaar geleden nu langzaam worden overgenomen door nieuwe zelfstandige ambachtslieden en hippe vegarestaurantjes, zien we ook een andere kant van de stad. Op de stoep zit een jongen van eind 20 intens te snikken. Om hem heen liggen tientallen waterijsjes te smelten in het broeierige namiddaglicht. Als we vragen wat er is vertelt hij dat hij is bedreigd, met een mes. Zijn fiets, koelbox en dagopbrengst is hij kwijt. Hij wil er geen politie bij, we begrijpen dat hij illegaal is. Wat doe je dan? Wat zouden jullie doen?

Vlak voor we Santiago verlaten vinden we nog een laatste pareltje: het splinternieuwe Museo Violeta Parra. Meer dan 100 jaar geleden geboren, meer dan 50 jaar dood, maar weer helemaal in de belangstelling staat ze: deze dwarse, strijdbare, getalenteerde en bijzondere vrouw. Met haar textiele werk, schilderijen en tekeningen, en vooral ook met haar muziek werd ze de stem van veel Chilenen in de verdrukking: vrouwen, landarbeiders, Mapuches, armen. Het kleine museum is een eerbetoon aan haar, maar ook een kleine streling voor de ziel: zo mooi! In die gemoedstoestand vertrekken we met de bus naar de kust, naar Valparaíso.