Desert Hearts

We dachten dat we in het zuiden al een beetje geleerd hadden wat leegte is, maar hier, in de Atacamawoestijn, vinden we leegte in de overtreffende trap. Maar net als in het zuiden is 'leegte' ook hier een relatief begrip.

Natuurlijk is er als eerste San Pedro de Atacama, dat stoffige witgepleisterde oasedorp midden in deze droogste woestijn ter wereld op 2.400 meter hoogte. Gelegen aan de voet van de besneeuwde vulkanen Licancabur (diep in slaap) en Lascar (elke 5, 6 jaar heftig actief, voor het laatst in 2012...). Ze domineren overal het uitzicht.

Maar er is zoveel meer. We zien leegte te vaak als 'geen spoor van menselijke activiteit', maar wat is onze blik dan beperkt. De natuur is hier rijk en overweldigend. We bevinden ons midden tussen eindeloze vlakten met vulkanische rotsblokken in grillige vormen en regenboogkleuren, aquamarijnblauwe lagunes en zompige wetlands, enorme zoutmeren en velden vol zoutkristalformaties, geisers die hun minerale stoom meer dan 10 meter de lucht in pulseren, maanlandschappen met zandduinen en canyons vol oude dikke cactussen, betoverende zonsopgangen die de Andes 's avonds dieproze kleuren. 

En in dat woeste, adembenemende landschap lopen massa's vicuña's, Andesvossen, ñandu's, verschillende soorten flamingo's, eenden, ganzen en andere vogelsoorten, woestijnkonijnen en lama's. Die laatste dan wel gedomesticeerd, op kleine ranchos, ver weg van de bewoonde wereld. Ze hebben gekleurde versieringen aan hun oren om aan te geven bij welke boer ze horen.

We komen tijd en ogen tekort hier. We hangen wel een beetje de toerist uit, gaan met een groepje-met-gids naar enkele highlights. Omdat je er soms niet gemakkelijk op eigen houtje komt, maar ook omdat we de verhalen bij die landschappen willen horen. En dat kúnnen ze, die gidsen. Verhalen vertellen. Francesco, Pablo, Adrian. Bevlogen woestijnjongens, vaak opgeleid als leraar Engels, maar hun hart gevolgd en teruggekeerd naar hun geboortestreek om hun liefde daarvoor door te geven. Soms spreekt er een ineens vlekkeloos Nederlands (omdat ie een jaar in Wageningen heeft gestudeerd), soms vraagt er een of Dennis Bergkamp familie is van Miek (omdat ie dat de beste midvoor ever van de wereld vindt). Stuk voor stuk mooie ontmoetingen, we leren veel van ze. 

Vooral Francesco weet veel. Anne vraagt hem of San Pedro niet te beperkt voor hem begint te worden, vanwege de geïsoleerde ligging. Hij zegt die rust juist fijn te vinden en het zelfs te druk vindt worden met meer ondernemers van buiten die zich allemaal op dezelfde markt storten. Hij is nu drie jaar gids en zou meer vernieuwing in tochten willen doorvoeren, maar dat wil zijn baas niet. Geld verdien je aan de highlights, voor verdieping is geen plaats.

Francesco is een kritische denker. Hij vertelt dat Chili wordt uitgebuit door vijf rijke familie's die teveel politieke macht hebben en de geologische rijkdommen van het land (zoals lithium, koper, zout, sulfaat) tegen veel geld verkwanselen aan commerciële firma's. Die putten de grond uit, cashen stevig en verdwijnen dan weer, het gebied aan z'n lot overlatend. De regering gaat erin mee, verdient eraan. Er verdwijnen daardoor steeds meer dieren, Francesco ziet de natuur veranderen. Hij wil daar een ander geluid tegenover zetten.

We vragen hem ook nog of noorderlingen en zuiderlingen in Chili verschillen. 'Zeker!', zegt ie. Noorderlingen zijn feestgangers ('Heb je al die herdenkingsmonumentjes langs de verkeerswegen gezien? Weer een Chileen die teveel gedronken had!') en zijn veel stugger dan de Zuid-Chilenen, die volgens hem 'overwhelmingly nice' zijn. Ook al spreken ze een beetje raar, 'hillbilly Spanish'. Het Chileense Spaans is trouwens sowieso al niet te verstaan voor buitenlanders, het wijkt enorm af van het officiële Spaans, maar het kan dus nog erger...

Het weer is woestijnheet, San Pedro (met zijn huisjes van adobe (stro en leem), ongeplaveide straten, een kerkje met een gebint van cactushout en deurklinken van lamaleer) oogt als een broeierig plaatsje uit Once upon the time in the west. De mensen zijn kleiner en donkerder, op het centrale plein hoor je de panfluit. Nog een sombrero half over je ogen, en je bent klaar voor lange siësta's in de snikhete middag.

Alleen op grote hoogte en vroeg in de morgen bij de geisers is het steenkoud. Als An klappertandend op haar kiezen bijt vraagt de gids: 'Are you smiling or are you freezing?' Het laatste dus. Gelukkig kan ze snel daarna een bad nemen in het warme vulkaanwater. En als de zon begint te klimmen weten we niet hoe snel we al die lagen kleding weer kunnen verwijderen.

De Atacamawoestijn overdondert ons in al zijn schoonheid. Bekijk de foto's en vang een glimp op! We komen tot rust op onze kampeerplek op de boerderij van Basilia. Met maïsveldjes, zonnebloemen, aarden walletjes, uitzicht op de Andes, een stenen buitenoven waarin ze brood bakt, douches met 'agua natural' (regenwater), schapen en een lama. En poes Tutu, die zich vriendelijk aan ons opdringt. We noemen hem Desmond en hij wordt ons huisdier voor 4 dagen. Koken doen we op de patio van Basilia, gebouwd rond een grote verkoolde boom in het midden. Ze vertelt van de grote brand op de binnenplaats, die bijna haar huis in as had gelegd. Van de wateroverlast afgelopen februari, die opnieuw voor veel vernieling heeft gezorgd. Steeds weer repareert ze alles, dat is nu eenmaal het lot. We hebben dat vaker gehoord, de afgelopen 9 weken. Is dat typisch Chileens? Steeds weer opnieuw beginnen, wat er ook gebeurt? Of het nu een natuurramp, dictatuur, corrupt bestuur of wat dan ook is?

De week in San Pedro vliegt voorbij. Zaterdag gaan we heel vroeg met de bus naar Salta, Argentinië: een busrit dwars door de Andes van zo'n 10 uur. Als we de avond van tevoren op tijd onze slaapzakken induiken, arriveert er een Chileense familie van 8 volwassenen en 4 kinderen. O jee!  Wat alle Chilenen gemeen hebben, is hun gebrek aan nachtrust: 'We are nappers, not sleepers', zei Francesco nog. Laat eten, laat naar bed, veel gepraat en gezelligheid. Maar we vallen toch in slaap en staan de volgende ochtend nog voor zonsopgang op om de tent en de rugzakken in te pakken. Onze laatste dag in Chili is aangebroken.